Poema “I tretuni” nga Ndre Mjeda
I.
Me shí pshtjellun acarija
Permbî bjeshkë po shungullon;
E prei maleve stuhija
Ujët e détit e pervëlon.
Mal e rê, porsi dy zdapa,
Ngrehin luftë qi gjâ se pret;
Gjimon moti e par’e mbrapa
Mndershem rrféja po kërset.
Po këjo gjâmë qi bân natyra,
Këjo duhí qi s’ká pushim,
E kësaj zêmres â pasqyra,
 pasqyra e vájit t’im.
Porsi’j ujk qi natën turret
E mbas deleve luron,
Kërkon mal e kërkon shkurret
Déri sá ndo’j vath’e rrmon;
Kênka thanë m’u lëshue mizori
Mbî krye t’êmin pá nji faj;
Kênka thanë me pshtue fajtori
E me hup kush s’â si aj.
E me lanë njat vênd qi dritën
E këtij shekullit m’përftoj,
M’u largue prei asish qi m’rriten,
Qi kurr zêmra si harroj.
O ti diell, qi pá nji hije
Mbî Bjeshkë t’Nênuma shkelxên
Për mue ndoshta atà shkambije
S’ké me i shndritë kah shkon e vjen.
Val’ e Drinit rrotullore,
Qi për mal e fusha bje;
E ti e Buenës rrjedha qetore,
Jo, s’do t’m’shifni kurr atjè.
Porsi rê qi tret duhija
M’ikë, o shqype, vêndi i jot;
E kurr mâ nder ditt e mija
Ndoshta n’tý nuk piqem dot.
Lamtumirë, o mori Shkodrë!
Lamtumirë, o ti Cukal!
Zhduket Buena nen nji kodrë
Zhduket Drini nen nji mal.
Lamtumirë, o ti nanë shkreta
Qi me t’vshtira m’rrité kaq,
N’kohë mâ t’mirë per tý un treta,
Kúr pleqnija kërkon paq.
Veshn’ju lule, qi ju vûna
Me kujdes n’at kopshtin t’êm;
Tretni zogj, qi’ i ditë ju xûna
Tui flutrue gêmb mbi gêmb.
E ti grunë, qi muell buqari
Me djersë t’ballit e t’punoj,
Thai per hânë, o te mbloftë bari,
Se un tý kurr mâ nuk t’kërkoj.
Por ju, dele, qi blegroni
N’bjeshk’e n’vrrî me tuba shpesh,
Shton’ju, shton’ju e lerg m’i çoni
Për tregtarë do bashka lesh.
Hapi n’bjeshkë, çetinë mbretnore,
Hapi gêmbat, kând e kând;
Trashu, shparth, me trup e lëvore,
Lëshoju, bré me at shtatin tând.
Ndoshta ‘j ditë n’nji breg te thyeshëm
Ndo’j lundric’ o’j barkë shtegton;
Drûnin t’uej, per shêj t’mallënjyeshem
Barka o lundra ma difton.
II.
O terr i kësáj shpéllës,
O hekra t’shtërngueshme,
Ju falem! mâ t’kthélles
Ndër gropa t’ shêmbtueshme,
I falem, se shqimit
Ju m’hiqni trishtimit.
Ky diell, qi këtû shifet
S’â dielli i Shqypnís;
Kjo dritë qi këtû njifet,
 fundi i terrsís,
Nuk flet jo, shqyptari
S’i ndihet këtû pari.
E kândshme si véra
Kúr çilin bylbylat;
Përmállshem si éra
Qi napin zymylat,
Nder lule mâ s’ parit,
 giûha e Shqyptarit.
Bylbyla, qi s’ndihni
N’ket t’mjerën shkretí;
Zymyla, qi shkrîhni
N’ket t’madhe thatí
Pa mujtë me lulzue,
S’â vênd ky per jue.
Ju njeti galdoni:
Kû â flladi i pëlqyeshem,
Kû qetas del kroni,
Kû gurra del rrmyeshem,
Zymyli n’kopshtije
Tërbohet nen hije.
Ograja bleroshe,
Kodrina t’lulzueme,
Ti njeti kerkoshe,
O shpêz’ e bekueme,
Njat kangë, jo me shfrye
S’â vênd ky për tye.
Këtû váji e trishtimi
Veç ndihet nder shpija;
Këtû ndihet … tingllimi
I hekrave t’mija,
E gjama e nji t’shkretit
Qi merr vala detit.
III.
Po këndon nji djalë te bregu
Përmállshem si tui kjá;
As muzgu i natës as zheku
S’mundet andej me e dá,
Si váj gjithkahë i shkote
Zâni nëpër shkambîj.
Pshtetun mbi bërryl kah dédi,
Kû s’shifet gjâ, me sy
T’përlotshem kqyr’, e n’vedi
Duket se do me ndry
Nji sênd qi mbrênd’ i vëlote
Si grêtha o si gjarpîj.
Këndote nji fushë t’punueme
Me grunë e me barishta;
Këndote nji shpí t’vorfnueme
Kû vajton mbrêndë ferishta,
Vajtojnë dý goca t’mjera
Me nji kunatë t’pá fat.
Ndîhèj si ‘j zâ qi fiket
Létas n’gjith at shkretí;
Si nji percjellë muziket
Dukej ankimi i tij;
Si zâ lahutet qi éra
E tretë prei kësollet n’ shpat.
Ah! pásh at váj qi t’grîni!
Mos e ndal kângën djalë,
N’zêmrë nji gëzim m’pertrîni
Njaj vai i yt, nji fjalë
T’ âmblë si ndesha e mikut
Qi zêmrën ta gazmon.
Per atdhé tand ti, vetun
Neper shkretí t’këtij vêndit,
N’zêmrë pëlset, i tretun
Lerg shpís e lerg gjith sêndit,
O djalë, e n’frymë t’denikut,
N’furí t’kësáj érës vajton.
Janë xhevahira, o i mjeri,
Lott qi t’kullojnë per dhé;
E përmbî mjaltë â vëneri
Qi t’turbullon n’at fé;
Jan’ár e gûr t’páçmueshem
Për nji kunorë n’krye t’at.
Ndoshta’j tallaz qi avitet
Tesh merr prej lotsh nji pikë,
E valë mbî valë prei dritet,
Me njallë nji uzdajë qi â fikë,
Kalon e’j shêj t’lakmueshem
I çon t’shkretnuemit fat.
IV.
O lejlek, o shpênd udhtár,
Qi prei slargut jé tui mbërrî,
Pàsh njat frymë qi merr e t’bár,
Ndalu ‘j herë n’njiket shkretí,
Nji fjalë t’vetme due me t’ pvetë,
O lejlek, o shpênd i shkretë.
Ndoshta ti kah jé tui ardhë
Atdhén t’êmin e kalove,
Fushat t’ona me krahë t’ bardhë
Kodrat t’onat i kerkove;
Ndoshta n’ Drî ké lá atá fletë,
O lejlek, o shpênd i shkretë.
Edhè un n’kopshtije t’mija
Nji lejlek dikúr kam pasë;
Per gjith ditë tui m’ardhë te shpija
Para deret e kam hasë;
Vîte lét te e mjera nanë,
Vîte e lŷpte’j sênd me ngranë.
E nan-zeza nuk pritote
Fqinit t’vet me ja mbajt besën;
E për ditë me ça i teprote
Zogut t’ bardhë i shtrote truesen;
Hate e pite ashtû gjith vérës
Aj lejlek, e u falte ndérës.
Unë vetë me njat fatzí
Nd’oborr t’ shpís sá herë kam ndêjun;
Rrishe e lujshme neper shpí
Pá u merzit’ e pá ja mêjun,
Nji pecë t’kuqe i pata qepë
N’kâmbë t’errmaktë qi kishte repë.
Oh! me e pá nji ditë n’këto vênde!
Me dijt’ aj i mjerë per mue!
Ne ‘j mij’ t’pvetuna e mij’ sênde
Kishe i mjeri me e rrethue,
Kish ta shof nji herë!… aj vetë
Kênke ti, lejlek i shkretë.
Mirë se vjen! Vetë Perêndija
T’ paska prûmun nder kto vênde;
Se me tý gjith Shqyptarija
Fluturim mue m’ erdh, e n’mênde
T’tânë me’j herë njaj dhé m’pertrîhet,
O lejlek, kû Shqypja ndîhet.
Ah! m’kallxò, kallxò të vërteten,
A lén dielli edhè mb’at ânë ?
A xhixhllojnë, si paras, n’t’shkreten
Shqyptarí e hyj e hânë ?
A lulzojnë me lule t’ érshme
Mal e fushë si n’kohë t’at-hershme?
Për njat plakë qi me buk t’rriti
M’diftò, zog, a mund t’qindrojnë?
A thue kâmbën jasht’ e qiti
Nder kopshtije qi lulzojnë,
Rreth e rreth tui lypë me sy
Diç qi n’zêmrë ká pá shfry?
Gjamët, e saja tui ushtue
A i ké ndie nëpër at shpí,
Kúr shkon ditën tui ankue
Nji djalë t’shkretë qi e la n’pleqní ?
Nji djalë t’shkretë qi e mjera bori,
Qi n’dhé t’huej ká tretë mizori.
Atjè prap n’at çerdhen tânde
Ké me kthye, lejlek, n’prêndvérë;
Njatò vênde qi t’i kânde
Ké me i pámun edhè ‘j herë:
E n’at shpí kû askurr s’u trême,
“Fal me shëndet” m’ i thuej nanës s’ ême.
Thuej se e pásh n’udhtime t’mija;
Pertè détin n’nji shkretí;
E kurrgjâ n’ankime t’tija,
Per pos nanës nuk i kam ndie,
Thuej: per tý veç kishte drojë,
Thuej… por ça ? ti jé págojë.
V.
Nuk kalon nji nat’ e nd’ânderr,
Porsi zhgjânderr,
E shof naneën këtu per brî;
Me krye vjerrtë, me lot per sy
Rri tui shfry
Njat idhnim qi do me e grîe.
Ndêjun m’ duket prep te votra,
Kû me motra
N’dritë t’ kandilit qepte e arnote;
Por njat gaz nuk ká qi i shndritte
Kúr goditte
Petkat djalit e shêndote.
Kqyrë njat vênd kû mbramje rrishe,
Kúr nuk kishe
Fije idhnimit neper ftyrë,
E ngurron si t’kênke gurit,
E, pshtetë murit,
Lott i dalin rrkajë tui kqyrë.
T’ kishe dekë mâ mir’, o i mjerë,
Thote sá herë,
Afer nanës qi t’desht e t’ruejti;
T’ kishe mbyllë me duer te mija,
Këtû te shpija,
Njatà sy qi mordja shuejti.
Afer vorrit tând nan-shkreta,
Porsi bleta,
Ishte sjellun tui gjímue;
E n’at bár qi kishte qitë,
Për gjith ditë,
Ndonji lule kish kerkue.
Po nji lule, o dashtení,
Qi kish bî
Per mjedis të zêmres s’ote.
Kishe mbledhë nji fije bîmet,
Qi prei dhimet
M’ ishte dukë se djali m’çote.
Kjo pëlhurë qi vetun mbëlova
E punova
Nat’ e ditë kurr pá ja mêjun,
Kishte mbëlue kocîjt e mí;
Por per brî
Djalit t’êm i kishe ndêjun.
E mandej, si del nji krue
Tui bumue
Rreth e rreth prei brîjes s’malit,
Rrkaj’ i ulen lott per rrudha,
– Nuk âsht udha,
Nanë, m’ u idhnue per t’zeza t’djalit.
Kúr n’ket shekull n’drit’ e qite,
Kúr e rrite
Me njat mûnd qi nep hitija,
“Nji nanë tjetrë, thoshe, ké,
Bír n’ket dhé,
Nana e jote â Shqyptarija.
Mênd e zêmrë per tê shkrîji,
E pertrîji
Nâm e lavd kúr t’i vîn dita”.
Mbas fjalësh t’tua per herë shkova,
E t’ndigiova:
Shqyptarín nuk e korrita.
ObserverKult
——————-
Lexo edhe:
